Skip to main content
Vicdani politik bir rota için meşveret(3) -Orhan Karakuş

Vicdani politik bir rota için meşveret(3) -Orhan Karakuş

Yılmaz Öner’den (ᵠ=  H-1 H(ᵠ) özdeşlik denklemi ve “bilgi”…

Yeni evrim teorisinde yaşar kalma olasılığına matematiksel modelleme getiren, Prodetrminizm ile olasıklı olabilirliği -orjinalini Almanca kaleme alması (sitemini anlamlı bulalım)- zamanın predefiktif aşamasında yeniden – üretim fonksiyonun/ mekanizmasının (A’=exp(-2πit’/T) ) yaşar kalma olasığını  submaksimal  ve monopolist  arızaya uğratmadan kendiliğinden  üretmesi ve  belirsizliğini  sekünder  zaman enleminde irdeleyen  Yılmaz Öner’de bilgi:

L zaman enleminde andaki olası olayı ;  “O zaman görülür ki her aktüel, bilvesile arıza öncesi (primer)(1/Ti) frekans paketiyle virtüel, bil vesile arıza sonrası (sekonder) (1/ri, j-1) frekans paketi arasında kalsik klasik determinist anlamdaki ve (i) indisi ile gösterilen tekabül, aynı anda, aynı (1/Ti) aktüel frekans paketiyle j-tane farklı virtüel alternatif (1/ri,j-1)  frekans paketi arasındaki ÇOK ANLAMDA belirli (MEHR-DEUTIG) bir tekabüle dönüşmektedir. Çok- anlamlı tekabülün ürünü olan virütel alternatifler birbirlerini aynı anda dışlamaktadırlar ki aralarından SADECE bir tek  Pi, j-1 olasılık fonksiyonun maksimumunun tekliği gereği, Eksklusif (tekel) olarak aktüelleşebilmektedir.1   Submaksimal yaşar kalma olası durumunu modellemede sunduğu üretim fonksiyonu ve kendiliğinden doğan H ve H-1 girdi-çıktı dönüşümü altında  ᵠ=  H-1 H(ᵠ) iç özdeşlik denklemi ve  (ᵠ) potentia iç biçimi üzerinde aynı anda enerji alıp veren H ve H-1 operatörü için Y.Öner:

“Doğadaki her olayın dinamik birer üründen bilgimizin ise bu ürünlerin objektif biçimlerine indirgenmiş, yani H-1 H(ᵠ)=ᵠ durumlarından oluştuğunu unutmayalım. Demek ki <genel olarak bilginin kendisi> böyle bir indirgeme sonucu belirlenen, kısaca dinamik sürece bir anda girip aynı anda çıkmış, objektifleşerek çıkmış  ᵠ=  H-1 H(ᵠ) biçiminde yatıyor. Herhangi bir bilginin genel olarak doğmasını sağlayan denklem budur, bir iç özdeşlik denklemidir…”

Kısaca iç özdeşlik denklemi bilginin üreme koşuludur veya bilginin genetik denklemidir. Ne türden olursa olsun doğa hakkındaki bilgimizin üreticidir.

Bilgi edinme olayı: (1) farazi bir iç biçimden dinamik (objektif ) ürüne (uygulamaya denemeye) geçiş (2) deneyden sonra bu farazi biçimin artık objektiflik kazanması ve böylece doğrulanmasıdır. Farazi iç biçim bilgi edinme olayı karşısında böylece invaryant kalır.2

Yılmaz Öner’in diğer eserlerinin bazılarında de tetkik ederek aldığımız feyiz ile bilgi; iç geometrik genetik yapısı olan potentia kapsamına bağlı olarak bilincin maddeliği formunun, insan zihninde düşünsel devinimi kristalize eden, içe doluşla akıl operatörünün devreye girişi sonucu kesinleşen oluşum seyrine kendi katılımını da içselleştirerek:  gözlem ve deneye dayalı zeki çözüm ile formüle edip  idea”  formunu kültürelde kavramsal yada formüle olarak  somutlanmasıdır.

 Yunust’an  “Deyiş’ler” …M. İbnü’l Arabi’den “El- Fütuhât”…

Kanımca deyişlerinde dilimizi en anlaşılır öz ve biçimle sunan Yunus Emre, gönlümüzü feth eden zarif bir lirizmin doruğudur. Onun kimi deyişleri insanı kendinden alır, huşu içinde Allah-u Teala ile özlü rabıta kurdurur. Birkaç örneği:

 “ilim ilim bilmekdür ilim kendin bilmekdür, Sen kendüni bilmezsin ya nice okumakdur.”

“On sekiz bin alem halkı cümlesi bir içinde, Kimse yok birden artuk söylenir dil içünde”…

Çıkdum erik dalına anda yidüm üzümi, Bostan ıssı kaykıyıp der ne yersin kozumu”…

Gerçek aşık oldun ise gel ışk kitabından okı, Can gözüni açtun ise hakikat bulasın Hakk’ı”3

Burada içe doluşun kristalize oluşu olan ilham hali (fütuhât); gönüllere doğuş ve kalbin Nur’a gark edilişi olarak alalım. Önce bilgi ve Yakîn Mertebeleri üzerine M.İbnü’l Arabi’ye atfen yazılan bir irdelemeye dikkat çekelim:

İbnü’l-Arabi’ye göre İsr â (a.b.ç) zevk yolu ile bir bilgilendirme ve öğretimdir. Burak ise sebepleri ortaya koymak ve peygambere zevk yolu ile sebepleri öğretmek için gönderilmiştir. Allah Hz. Muhammed’e (a.bç.) kendi nefsinde meydan gelmediği öyle bir ilim vermiştir ki, o ilim sayesinde vahiy yolu ile dahi önce bilmediği şeyleri öğrenmiştir.4 Bu nedenle Mirâcın (a.b.ç)yakın mertebeleri ile ilişkisi vardır. İsrâ ve mirâç gerçekte yakının yani kesin bilginin iki aşamasıdır. İsra ilme’l yakından ayne’l yakına geçmektir. Çünkü aynel yakın bildiği şeyleri görmektir. Nitekim İbnül Arabi’nin cümlesi ifade ettiğimiz hususu pekiştirir: “O bildiğinin aynısını görmüştür.”  Mirâç ise ayne’l  yakın’den (bilgi kesinliği) hakka’l- yakın’e (gerçek kesinlik) geçmektir. Çünkü hakka’l- yakın, görmeye ve müşehadeye dayanan ilimdir. İbnü’l-Arabi’nin ısra’nın ilme’l yakından ayne’l yakıne geçmek olduğuna işaret eden cümlesini aşağıdaki şekilde tamamladığını görmekteyiz: “Bildiğinin aynısını gördü ve gördüğünün sureti (inanadığından) farklı değildi.” O halde miraç hakka’l yakıne ulaşmaktır.5

419: “Halvet makamların en yükseğidir; insanın içinde bulunduğu ve mamur ettiği bir menzildir, kamil insan o menzili zatı ile öyle doldurur ki, onunla birlikte oraya bir başkası gelip sığamaz. İşte, bu halvet ile kamil insan arasındaki nispet, tıbkı Hak Teala ile kulun kalbi arasındaki nispet (a.bç)gibidir.” 6            

420: Bu âlemde halvetin aslı, alemin doldurduğu “Boşluk” tur (el-hala)Bu boşluğu ilk gelip dolduran “heba” dır.7 Bu karanlık bir cevherdir ki zatı ile “halâ” yı yani “Boşluğu” doldurmuştur. Sonra Hak Teala o cevhere “Nur” ismiyle tecelli etmiştir; sonra o cevher onun rengine boyanmıştır. Öyle ki karanlığın -ki o karanlık ademdir- hükmü kendinde zail olmuştur ve “varoluş” la (Vucud) nitelenmiştir. Rengine boyanmış olduğu O Nurla kendi (nefsi) için zahir olmuştur. İşte Onun zuhuru insan suretinde olmuştur. Bu nedenle, Allah ehli kimseler bu zuhuru “büyük İnsan” (el-insanü’l kebir) diye 

isimlendirilir. Onun özetini ise “küçük insan”(el-insanü’i sagir)…8 .. . İnsan bir küçük âlemdir. Alem bir büyük İnsandır; İnsanı kâmil ise, o, âlemin özetidir.9

435: Ey dostum,Allah bizide sizide yardımı ile desteklesin! Bil ki, ”keşif” halvetin zıttıdır…halvette perdeler vardır…Halvet sahibi “keşif” durumuna ulaştığı zaman, artık halvette olmadığını ya da halvetten çıktığını bilir.10

437: El evvelü ilâhi ismi ve el-Batınü ilâhi ismi  halveti gerektirir.El ahirü ilahi ismii ve ez-zahirü ilâhi ismi halvetin terk edilmesini yani celveti gerektirir…Sonuç olarak “halvet” dünyevidir; bu dünya ile ilgilidir.” Celvet” ise uhrevidir.,ahiretle ,öte dünya ile ilgilidir.”ahiret hayatı daha hayırlıdır.”(Kur’an,el -A’la 87/17)..(a.b.ç) ( M.İbnü’l Arabi /Hakikat ve Tefekkür,syf:112)

 M.İbni’l Arabi ‘den aldığımı bu alıntılarda; gayb hali ve gaybda gayb hali için salih niyetle kalben halvete yönelim şuhud halinde olmak ve O’nda hemhal olmaktır,  bu tasavvufi yaklaşımdaki bir Şiiri burada nakledeyim:

Şiir 1.

Huzurum hak iledir gaybet halimde

Huzurum O’nunladır; bu nedenle O’dur hazır olan

Gaybet halimde O,Hak Bâtındır

Huzur halimde ise O Zâhirdir

Eğer ben O’nun önüne geçsem,o zaman ben Evvel

Eğer O benim önüme geçse, O zaman ben Ahir olurum.”11

Halvet’e yönelişi bir ilgi ve ilişki bağı ile kalbe doluşun (El-Fütuhât’ı ) fenafillahı Hakka’l yakın olmaya bir derindelik olarak yorumlayıp bunu: Ünsiyeti bime“  hali, bir maksimalite (en yüce iyi) olarak uylaşıma sunalım.

Immanuel Kant: “maksimalite” …

Öyle ise ilk sorulacak şudur: saf akıl kendi başına istemeye yeterli olabilir mi, yoksa akıl istemenin ancak deneysel-koşulu mı belirleme nedeni olabilir? Burada saf aklın eleştiri ile haklı çıkarılan, ama deneysel olarak ortaya konmayan bir nedensellik kavramı yani özgürlük kavramı işe karışır.”12

“…Çünkü elimizdeki eleştiride ilkeler den başlayarak kavramlara ve ancak kavramlarda, olabildiği yerde duyulara, gideceğiz; oysa teorik akılda duyulardan başlayıp işi ilkelerde bitirmemiz gerekiyordu13

 “Akıl, istemeyi pratik bir yasa ile haz ve acı duygusu –hatta bu haz yasanın kendisinden alınan bir haz olsa bile-araya girmeksizin, dolaysız olarak belirler ve ancak saf akıl pratik olabildiği için yasa koyucu olabilir.”14

“…Şimdi bir yasayı bütün içeriğinden yani(belirleyen neden olarak her türlü isteme nesnesinden ayırırsak, geriye genel bir yasa koymanın sırf  biçimi’nden  başka bir şey kalmaz. Demek ki akıl sahibi bir varlık kendi öznel pratik ilkelerini, yani maksimlerini, aynı zamanda genel yasalar olarak düşünemez, ya da maksimlerini pratik yasalar yapanın, yalnız başına bu maksimlerin biçimleri –onları genel bir yasa olarak konmaya uygun kılan biçimleri olduğunu kabul etmek zorundadır.15

Burada temel olarak ahlakın aksiyomatik yapıya ulaştırılmasında kimin için, ne niyetle ve ne kadarı ile bu forma varıştaki amaç ne için?  sorusuna kıymetli düşün ve bilim insanlarının yaklaşımlarından da feyiz alarak bir cevap geliştirmeye devam edelim. Aksiyomatikleştirme çabamızda; genelde cins, etnisite ve inanış ayrımına dayanmayan birimseldeki ferdi ünsiyete yönelim çerçevesinde; yoldaki ergin insanın muğlak ve öznellikte göreceli iyi yerine en yüksek mertebeden iyi olan; ünsiyeti bilme  kavramı ile ayarı tutarlı ahlak için hemen hemen sentetik aksiyomlara öz kıymet ve esas yapı taşı olarak sunalım.

Ayarı tutarlı Ahlak normu için aksiyomatik yaklaşım…

Şimdiye kadar bu metnin A4 gergefine dokumasında bilmi ve ilmi bilgilerin birbiri ile sarmal temel yaklaşımlarını sunmaya çalıştık. Bu geniş ve somut dayanağı aksiyomatikleştirmede özlü söz olarak beş önerme ile ilgiye açalım.

1-Dirimselde sınırlı-sonlu varlık olan insan can ve vicdan ile halik olmuştur.

Şu anda bulunduğumuz serili alem içindeki dünyada zamanın limitasyondaki açılımına bağlı mekanda her şeyde kendimizle birlikte nesnel veriyiz. İster karanlık bir amâ’da (Adem) yaratılan eşref -i mahluk( ademiyat), ister doğanın evrimselinde vücut bulan insanımsılardan homo sapience (yetkin düşünen bir organizma)  ekosistem bütünlüğü içinde fert olark yer alırız. Konumuz olan fert insanda; sınırlılık, hacmi belirlenebilir kaplamsal bir organizma bütünlüğü, sonluluk ise organizmanın bozunuma uğrayıp tamamen başkalaşımı. Can ile insan fıtratında eylemli ve duyumsal sürekliği olan bütünsel sistemin, yaşamdaki zaralı faydalı ayrımına yön veren temel dürtüyü, vicdan ile doğru -yanlış, iyi -kötü ayrımını süzen 

insandaki doğal yetiyi kavramsal dile getirelim. Konumuza atfen yüksek organize canlı organizmalarında da vicdanın belirli seviyede varlığına işaret edelim.

2-Asal ihtiyacın giderilmesi huzurun kaynağıdır.

Asgaride kaygı duymadan imkânların hakça paylaşımı temelinde barınma, beslenme, üreyim ve yeti ile becerilerini fırsat eşitliğinde gerçeklemek asal ihtiyaçlardır. Bunların türevlerini arzulama ve yaşamadaki istenci bu istikamete çevirme, rafine bir paylaşım ve dayanışmalar çerçevesinde tüm halikin hakkını da gözeterek oluşturtulmalıdır. Karnı tok, sırtı pek ve keyfi yerinde her insan kötülüklerden arı yüksek iyiye yönelir. Bu vesile asal ihtiyacın giderilmesi huzurlu kalmanın elle tutulur asıl sebebidir.

3-‘En yüksek iyi’ ünsiyeti bilmedir.

Tasavufi yaklaşımda gönül gözünden ünisiyeti bilme; fakr-ı sülük halde yol almada tüm halik ile saygı sevgi temelindeki ahbaplığı, biricik olan dostluğa esasasen varışta (halvet); Hüsnü tam ve mutlak Didar’ı müşahade edebilmek için sürdürmektir. Immanuel Kant: Saf pratik aklın deneyimi çerçevesinde ödevini sorumlulukla toplum yarına yerine getirme ve saf teorik aklın özgürlük altındaki özerk eylemine tercih oluşturma süzgecindeki maksimali olan en yüksek iyi (bu içerik ünsiyeti bilme ile kapsanır) olur ki; tasavufi kapsamda insan tanrının nefes verdiği bir parçasıdır. “Beni bende demen bende değilim, bir ben vardır bende benden içerü” Y.Emre)

“Verilmiş bir eylem açısından, düşünülür öznenin, aynı zamanda duyular dünyasına ait bir özne oluşuyla, bu açıdan mekanik olarak belirlenmiş olmasına karşın, yinede özgür olabileceği kabul edilse de öyle görünüyor ki, genellikle bütün varlıkların ilki olarak Tanrının, tözünde varoluş nedeni olduğu kabul edilirse (ki bütün varlıkların varlığı olarak tanrı kavramından ve bununla birlikte teolojide başlıca dayanak olan, Tanrının herşeye yeterliliğinden de vaz geçilmeden, bu önermeden hiçbir zaman vazgeçilmez (a.b.ç) Şu da kabul edilmelidir: insan eylemlerinin belirleyici nedeni, büsbütün gücünün dışında olan bir şeyde yani kendisinden farklı olan en yüce bir varlığın nedenselliğinde bulunur. İnsanın var oluşu ve nedensellliğinin belirlenmesi, tamamen bu varlığa bağlıdır.” 16

En yüksek iyi olarak ünsiyeti bilme’yi kavramsallaştırma ve ayarı tutarlı ahlakta bir önerme olarak sunma biçimini Tasavufi Praksis yoldan bir belirlenim olarak takdim edelim.

4- Ünsiyeti bilme ergin kişiye yakışır.

Özü sözü bir” doğru yoldan vicdan mizanı ile şaşmayan kendini aramada Kamil İnsan olabilme yönelimi taşıyan ferdi; ergin insan’, yüksek iyi istikametindeki merhamet ve aşkal dolu huzurlu yolculuğu içselleştirme gayreti; ekosistem bütünlüğündeki yaşamda, sulh yapıcılığı ve razılıkla helallik arayışı, kişinin kendi ocağından süzülen nâr- ı beyzasıdır”.  İçe doluşla bilme gücüne bağlı hakikati yansıtan bu önerme kendimce herkese yakışır, diyorum.

5-  Her toplumsal kendi kültüreli ile hâllenir

İnsanlığın sürü ve klan, kısmen topluluk sosyolojik yapısında doğa ile kurduğu doğal besin ve barınma neslin üretilmesi ilişkisi ilkel yaşayışa bağlı avcılık ve toplayıcılık iken toplumsal yerleşik yaşama geçişinde toprağın mülkiyeti ve işlenmesi, üretim araç ve gereçleri üzerindeki sahiplik kadar kültürelde üretim biçimlenmesinde etkin rol oynamıştır. Kavimler ve milletler olarak ayrılmasında coğrafyaya bağlı dilin gelişimi ve yazının eğitimdeki rolü çerçevesinde ilk bakışta üretimin tarzı ve mülkiyetin formları belirleyici gibi görünse de esas değişimi sağlayan kültürel ile kuşatılmış, düsünsel devinim sonrası hâsıl olan ihtiyacı çözmek için devreye giren içe doluşla keşf ve icadı zekice kapsayan anda tutuklayıcı akıl operatörüdür.

İnsan zamanın mekânsal açılımında maddenin bir hal alış biçimi olan bilincin yapısal formunu oluşturan ve doğada pratiğe aktaran canlıdır. Dolayısı ile bireyi, topluluğu ve toplumu günümüzde başat olan millletler formu ile üretiği ve kalıcı kılmaya çabaladığı kültüreli hemhalde yoğurur. Tüm insanlığın bilimi –teknik ve ilmi birikimi ile insanın, bu analitik yaklaşımda diğer önermeleri billurlaştırıp kapsamına alan ferdin; konum, durumu ve etkinliğini içeren salih eylemi, yeni yürüyüş güzergâhı olan insan kardeşliği ve halikin hakkına riayete dayalı olmalıdır. Sunduğum önermelerde iç içe geçirgenlik ile kesintsiz bir örgü ve kapsamında aşikâr olan en yüksek iyi (ünisiyeti) taşıma vardır. Deruni Türkçede buna  “kişi zurbası ile yürür urbası ile yol alır”, yani bir topluluk örf, adet gelenekleri ile kendi pratiğini oluşturacak temel girdileri alır (akıl kuşatılır)  içe doluşla düşünce gelişir, bilinci devinir ve keşif icat ve eserler ile yeni safhalara geçilir.

1 I.Kant Pratik Aklın Eleştirisi, sf 110

I.Kant Pratik Aklın Eleştirisi/ Çevri yönetmeni: İoanna Kuçuradi Türkiye Felsefe Kurumu 2009, sf 16

3 Age sf:17

4 Age sf 28

5 Age sf 31

M.İbnü’l Arabi /Hakikat ve Tefekkür, syf 98

7M.İbnü’l Arabi /Hakikat ve Tefekkür, syf 99

M.İbnü’l Arabi /Hakikat ve Tefekkür, syf 111

M.İbnü’l Arabi /Hakikat ve Tefekkür, syf:93

10Yunus Emre Divanı /Prof.dr.Faruk Kadri Timurtaş ..Babıali Kültür Yayıncılığı 2006, sf 77, 238,320 ve 323)

11 dipnot  İBNÜ’L ARABİ , el-fütühatül -Mekkiye sf.386)

12 Hakk’ın Nuruna Miraç/ Hayy kitap,  yayına hazırlayan Muhammed Bedirhan, syf:31-32-148,

13 Hakikat ve Tefekkür / M. İbni Arabi Hece yayınları- 43  (4.baskı) /Türkçesi: Mahmut Kanık sf 97,

14 Heba: içinde âlemdeki bütün suretlerin açıldığı, şekillerin meydan geldiği ilk madde, yani heyula, madde, La Matiere Primordiale

15 M.Yılmaz Öner Prodeterminizm (Yaşar Kalma Olasılığı ve Zamanın Doğası) Belge uluslararası yayıncılık Ağustos 2000)

16M.Yılmaz Öner /Fizik ve Felsefe 3. Baskı Belge uluslararası yayıncılık Aralık 2000)

Devam edecek: 

Vicdani politik bir rota için meşveret (4)

  • İlkesel tüzük ve program  formu için bir sunum …
  • Bu kez “çanlar hepimiz için çalıyor”…İnsanlık şuurunu kaybetti….
  • 2019 Yerel seçimlere dair…
  • Üretken  ve yenilenebilir bir tüzük ve kamusal program…..