Nazi İşgali Altındaki Fransa’nın Çöküşü 1 – Haluk Başçıl
Savaş sonrasında, De Gaulle’ün ABD’yi kurucu irade olarak kabul etmekten ve Avrupa’yı yeniden yapılandırmasına boyun eğmekten başka şansı yoktu.
Nazi Almanya’sı işgal ettiği ülkelerin sanayi ve tarımsal üretimi, insan kaynaklarını yağmalayarak savaş makinesini finanse etti. Savaş sona erdiğinde işgal altındaki ülkeler maddi ve insan güçlerini önemli ölçüde yitirmişlerdi. Kıta Avrupa’sının en güçlü ülkesi Fransa da bunlardan biriydi. Almanya’nın işgal ettiği Fransa’yı “sömürgeleştirmesi”, yağmalamasını sonra da iflas durumuna gelmesini bu ülke üzerinden inceleyeceğiz.
Nazi İşgali Altındaki Fransa
Alman ordusu (Wehrmacht), Kuzey Fransa’ya yaptığı yıldırım saldırıyla, Fransız-İngiliz ve Belçika birliklerinden oluşan orduyu ezip geçti. Fransa’nın kuzeyi Atlas Okyanusu kıyıları dahil, ülke topraklarının 2/3’ni işgal etti. Ardından Fransa Başkenti Paris’e girdi ve ülkeyi teslim aldı.
Almanya kayıtsız şartsız teslim aldığı Fransa devletinin bütünlüğünü parçaladı ve ikili bir idari yapı oluşturdu. İngiltere’ye sığınan De Gaulle’un Londra’da kurduğu hükümet ile birlikte Fransa üçe bölündü:
- İşgal altındaki bölgelerde Wehrmacht yönetimi,
- Güneyde “Serbest bölge” olarak ilan edilen yerde oluşturulan Vichy rejimi,
- İngiltere’ye sığınan De Gaulle’un “Özgür Fransa” adı altında oluşturduğu idari yapı.
Fransız sömürgelerinin bir kısmı (Fransız Ekvator Afrika, Hindistan, Tahiti ve Yeni Kaledonya) De Gaulle’un “Özgür Fransa”sının yanında, daha büyük parçası da Vichy rejiminin yanında yer aldı.
Kıta Avrupa’sının en güçlü ve büyük sömürgeci Fransız devletini tasfiye eden Hitler, Avrupayı kendi egemenliği altında birleştirme doğrultusunda önemli bir engeli aşmış oldu.
- Devletin Durumu
a. Vichy rejimi,
Nazilerin “Serbest Bölge” de oluşturdukları Vichy rejimi, işbirlikçi faşist bir “devlet”ti. Bu yapı aynı zamanda tüm Fransız kolonilerinin de yönetiminden sorumluydu. Birinci dünya savaşının ulusal kahramanı Pétain, oluşturulan işbirlikçi faşist rejimin başkanı olarak:
- Tüm yasama ve yürütme yetkisini kendi üstünde topladı.
- Oluşturduğu Parlamentonun iki meclisini de kendisi belirledi.
- Tam yetkili olarak (toplantı dahi yapmadan) egemenliğine bırakılan toprakları yönetti.
- Tüm siyasi partileri ve sendikaları kapattı.
- Serbest seçimleri kaldırdı.
- Alman Gestaposu ile aynı işleve sahip bir milis gücü oluşturdu.
Faşist Vichy rejimi, terör, baskı ve korku politikalarıyla toplumu yönetti. Almanya ile yaptığı anlaşma gereğince işgalci Alman ordusunun tüm masraflarını üstlendi. Bunun için 1941 yılında 109 milyar, 1942 yılında 285,5 milyar frank ödedi.
İşbirlikçi Vichy rejimi, Nazi Almanya’sı için çalıştı:
- “Serbest Bölge”deki üretim tesislerinin Nazi Almanya’sıyla ekonomik anlaşmalar çerçevesinde üretim yapmalarını sağladı. Hava ve maden sanayi %100 kapasiteyle, inşaat sektörü %80 ve kauçuk endüstrisi %60’la savaş boyunca, Alman ordusuna hizmet ettiler. Alman Mütarekesi Komisyon üyesi General Von Senger Etterlin Fransa sanayi sinin Alman ordusuna yaptığı katkının önemini belirtiyordu:
“Fransız savaş endüstrisi, silah sanayi Wehrmacht ‘ın silah ihtiyacını karşılamak üzere tam kapasiteyle çalıştı. […] Fransa’nın ekonomik potansiyeli olmasaydı, Hitler savaşı bu kadar uzun süre sürdüremezdi. Hitler’in Fransa’nın işgalinden elde ettiği büyük kazanç buydu.”[1]
- Alman fabrikalarının iş gücü ihtiyacını karşılamak için (gönüllü ya da zorla) yaklaşık 1,5 milyon genci Almanya’ya gönderdi.
- Oluşturduğu “Gönüllü Fransız lejyoner” birliği, Alman ordusu üniformasıyla, Rusya cephesine savaşa katıldı.
- Vichy iktidarı yanında yer alan Kuzey Afrika ve Suriye-Halep sömürgelerindeki Fransız birliklerini, silahlarını ve lojistik malzemelerini Wehrmacht’ın emrine verdi.[2] Bu sömürgelere yerleşen Alman ordusu, buradan İngiliz birliklerinin olduğu bölgelere saldırılar düzenledi.
- Egemen olduğu “Serbest Bölge”deki tüm kaynakların Almanya’ya akmasını sağladı. Birçok temel ihtiyaç maddesini karneye bağladı. Parası olanlar ihtiyaçlarını karaborsadan karşılarken yoksular kıtlık ve açlıkla içinde yaşamaya çalışıyordu.
- Direnişçileri, Komünistleri takip ettirip tutuklattı. Rejim muhaliflerine yönelik toplama kampları kurdu. Binlerce Yahudiyi Nazilere teslim etti.
b. Wehrmacht yönetimi
Alman ordusu Wehrmacht yönetimi, işgali altındaki bölgenin tüm zenginliklerini yağmaladı:
- Yaklaşık 256 milyar Frank’a ulaşan ve sanayi üretiminde kullanılan ham maddeleri, işlenmiş ürünleri, makine aksamlarını,
- Demir yolu ağından 33.000 ton rayı, 800.000 traverteni,
- Fransız silah fabrikalarını, havacılık sanayini, otomobil endüstrisini, büyük presler dahil Peugeot fabrikalarının tüm makinelerini,
- Kimya endüstrisine (özellikle kauçuk ve sülfürik asit başta olmak üzere), inşaat şirketlerine, tersanelere, maden ve enerji sanayisine ait üretim araçlarını,
- İşgal topraklarındaki 890 tankerin 426’sını ve 520 römorkörden 288’ini,
- Hayvansal kaynakların % 16’sı ( yaklaşık 890.000 ton et), domuz üretiminin %50’i, koyunların %35’i, danaların %15’ni, süt üretiminin %7’i (26 milyon hlt), buğday üretiminin %11’i, yulafın %20’sini (yaklaşık 5 milyon ton tahılı),
Almanya’ya taşıdı.
İşgal bölgesinde yaşayan insanlar, Wehrmacht yönetimi terörü altında yoksunluk ve kıtlık içinde yaşamlarını sürdürdü.
- De Gaulle ve Sömürgeler
İngiltere’ye sığınan Charles de Gaulle 18 Haziran 1940’da yaptığı direniş çağrısı ile Fransız yurtseverleri Londra’ya çağırdı. İngiltere’ye gelenleri “dış direniş teşkilatını” ya da “Özgür Fransa” üyesi olarak etrafına topladı. Londra’dan yaptığı çağrısı sonrasında sömürgelerin bir kısmı (Hindistan’daki Fransız ticaret bölgeleri, Yeni Kaledonya ve takımadaları, Pasifikteki sömürgeleri, Çad, Kamerun, Kongo, Fransız Ekvator Afrika’nın (AEF), Gabon) Özgür Fransa kampında yer aldı.
Alman işgal bölgesinde ve “Serbest Bölge”de gelişen iç direniş güçleri, De Gaulle ve müttefiklerle işbirliği içinde hareket etti ve ülke içinde bir “iktidar odağı” haline geldi.
Haziran 2020, Haluk Başçıl
Devam edecek: Nazilerin İşgali Altındaki Ülkelerde Savaş Sonrası 2 – Haluk Başçıl
[1] Régime de Vichy, https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9gime_de_Vichy#La_collaboration_%C3%A9conomique, Haziran 2020
[2] Histoire de l’empire colonial français pendant la Seconde Guerre mondiale,