Büyük Savaş, Çöken Avrupa ve İngiltere 1 – Haluk Başçıl
Nazi Alman ordusu (Wehrmacht), Atlantik kıyısından Urallara kadar kıta Avrupa’sını ele geçirdi. İşgalinden kurtulan sadece ada ülkesi İngiltere oldu.
İşgal Dışında Kalan İngiltere
Almanya, daha savaşın başında, 1940’ın Haziran ve Temmuzunda, iki ay içinde, kıta Avrupa’sının en güçlü ülkesini, Fransayı işgal etti. Sıra diğer bir güçlü ülkeye, İngiltere’ye gelmişti. Ordusunu buna göre konumlandırdı. Planının ilk aşaması; Alman Hava Kuvvetlerinin (Luftwaffe’ın) İngiliz hava gücünü kırmak, uçak ve silah sanayi merkezlerini, kritik siyasi ve askeri noktaları, lojistik destek ağını (limanları, demir yollarını) tahrip etmeye dayanıyordu. Bundan sonra da kara ordusu adaya çıkacaktı.
Ağustos ayında 1.500 savaş uçağından oluşan dev filolarla askeri bölgelere, sanayi merkezlerine, başkent Londra’ya, diğer büyük şehirlere ve sivil halka saldırdı. Dalgalar halinde gelen Luftwaffe’a karşı İngiliz hava kuvvetleri başarıyla karşı koydu. Geliştirdiği hava radarı sayesinde sürpriz saldırıları da önledi. İngilizlerin teknolojisi güçlü, etkili savaş uçakları daha başarılıydı. Kaybettikleri her bir uçağa karşılık iki Alman uçağını düşürdüler.
Alman ordusunun haberleşmede kullandığı komplike şifre sistemini çözen Alan Turing’in “Enigma” adlı makine tasarımı (ilk bilgisayar cihazı), Almanya’nın yenilmesine katkı sağlayan bir başka keşifti.
Hava savaşını kaybeden Hitler’in İngiltereyi işgal planından vazgeçmesi, ardından da savaşın yönünü SSCB’ne çevirmesi, savaşın kaderini değiştirdi.
- İngiltere’nin Nazi işgalini engellemesi ayakta kalmasını ve savaşı sürdürmesini sağladı. İleride açılacak ikinci cephenin merkez üssü olmasını sağladı.
- Doğu cephesinde Alman ordusunu ezen Kızıl Ordu’nun Batı Avrupa ve Balkanlardaki ilerleyişini, ABD-İngiliz birliklerinin durdurması, kıta Avrupa’sının işgalini önledi.
Savaşta, her iki cephede yer alan orduların konuşlanış ve kayıpları, bunu yeterince açıklamaktadır:
- Alman kara güçlerinin %80’ni Doğu cephesindeydi. Bu cephede yer alan faşist ordu bloku 153 ile 201 tümen arasında değişiyordu. 1941-1942’de ABD-İngiliz ordusunun karşısındaki faşist ordu 15 tümenden, 1944’de Normandiya çıkarmasında ise 60-75 tümenden oluşuyordu[1].
- Doğu cephesi, doğudan batıya 3.000 ila 6.200 km uzunluğundaydı ve burada savaş 1.418 gün sürdü. ABD-İngiliz ordusu ile Wehrmacht’ın karşı karşıya geldiği cepheler ise;
- Kuzey Afrika ve İtalyan’da cephenin uzunluğu 300-350 km idi ve savaş Kuzey Afrika cephesinde 309 gün, İtalya cephesinde 492 gün sürdü.
- Batı Avrupa’da cephenin uzunluğu 800 km idi ve buradaki çatışmalar 293 gün sürdü[2].
- Faşist blokun, ölü, yaralı ve savaş esirlerinden oluşan toplam asker kaybı 13,6 milyondu. Bunun 10 milyonunu doğu cephesinde yaşandı. Kızıl ordu, faşist blokun savaş gücünün ezici çoğunluğunu oluşturan; 7.700 uçağını, 48.000 tankını ve 167.000 topunu tahrip etti [3].
- ABD-İngiltere, Fransa ve SSCB’den oluşan Müttefik ordusunun asker kaybının %88’i Kızıl Orduya aitti. İngiliz ordusunun kaybı % 3, Fransız ordusunun % 2,3 ve Amerikan ordusunun da % 2,2 idi.[4]
Nazi Almanya’sı kayıtsız şartsız teslim olduğunda işgal ettiği tüm ülkeler müttefiklerin (Kızıl Ordu ve Amerikan, İngiliz birliklerinin) eline geçti. Müttefikler “kurtardıkları ülkeleri” tamamen terk etmedi. Kıta Avrupa’sının kaderini kendi aralarında belirlediler. Günümüzün Avrupa Birliği bu planın bir ürünü olarak ortaya çıktı.
- İngiltere’nin Durumu
Büyük savaş öncesi İngiltere ekonomik olarak iyi durumda değildi. Sömürgelerden gelen ham maddelere ve ülke içinde üretilen sanayi ürünlerinin sömürgelerine ve diğer gelişmiş kapitalist ülkelere yaptığı dış satımına dayalı ekonomisi, 1929 bunalımından kötü etkilenmişti. O eski ekonomik ve askeri gücünden uzaktı. Buna rağmen başarılı bir savunma savaşı verdi.
Winston Churchill hükümeti:
- Nazi Almanya’sının saldırısına karşı başarılı bir vatan savunması yaptı. Adanın işgalini engelleyerek, ülkenin zenginliklerinin, sanayi ve tarımsal üretiminin Nazilerce yağmalanmasını önledi.
- Büyük şehirlerine yönelik yıkıcı ve moral bozucu hava saldırılarına karşı, halkı harekete geçirmesini bildi ve iktidar-halk birlikteliğini sağladı.
Ancak bu savaşı başarıyla sürdürmek için büyük miktarda uçak, tank gibi güçlü savaş araçlarına ve kamyon, askeri donanım, mühimmat, giysi ve yiyecek gibi lojistik ihtiyaçları vardı. Winston Churchill hükumeti İngiliz sanayisini hızlı bir şekilde savaş sanayisine dönüştürse de sanayi kapasitesi ordusunun ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktı. Bunları ABD ve Kanada’dan satın alacak kadar yeterli altın ve döviz rezervine de sahip değildi.
İhtiyacı olan savaş araç ve gereçleri, lojistik eksikliklerini satın alabilmesi için:
- ABD, kredi-kiralama sistemiyle İngiltere’ye 1941’de 13 milyar $ kredi verdi.
- Kanada’da, 1942‘de İngiltere’ye 700 milyon dolarlık savaş malzemesi verdi. Savaş sona erdiğinde İngiltere’ye sattıklarının değeri 3.043 milyon dolara ulaşacaktı.
Böylelikle İngiltere bu savaştan ağır bir borç yüküyle çıktı.
Temmuz 2020, Haluk Başçıl
Devam edecek: Büyük Savaş, Çöken Avrupa ve İngiltere 2 – Haluk Başçıl
[1] La seconde guerre mondiale vue par les historiens soviétiques, Bernard Féron, Mai 1959, Le Monde Diplomatique, https://www.monde-diplomatique.fr/1959/05/FERON/23050
[2] Tueries et destructions : le poids principal des hostilités a porté sur le front oriental, Nicolai Chekhovstov, Mai 1975, Le Monde Diplomatique, https://www.monde-diplomatique.fr/1975/05/CHEKHOVSTOV/33131
[3] Tueries et destructions : le poids principal des hostilités a porté sur le front oriental, Nicolai Chekhovstov, Mai 1975, Le Monde Diplomatique, https://www.monde-diplomatique.fr/1975/05/CHEKHOVSTOV/33131
[4] https://fr.wikipedia.org/wiki/Bilan_de_la_Seconde_Guerre_mondiale#Pertes_militaires_en_Europe, 9.05.2020