Skip to main content
Nazizim: Almanya’da Devletin ve Toplumun Yeniden Yapılandırılması – Haluk Başçıl

Nazizim: Almanya’da Devletin ve Toplumun Yeniden Yapılandırılması – Haluk Başçıl

Devlet ve iktidar olanaklarını kullanarak, yukarıdan aşağıya;  ekonomi, çalışma yaşamı, eğitim ve öğretim, iletişim ve kültürel üretim araçları dahil tüm toplumsal ve sosyal yapıları nasyonal sosyalist (faşist) ideolojiye uygun bir şekilde yeniden yapılandırdılar.

Birinci Dünya Savaşından yenilgiyle çıkan Almanya:

  • Avrupa’daki topraklarının %13’ünden (43.000 kilometre kare) ve burada yaşayan 6,5–7 milyondan insanından (nüfusunun yaklaşık %10’nundan ) ve tüm sömürgelerinden mahrum bırakılıyordu.
  • Ordusu 100 bin askerle sınırlandırılıyor ve mecburi askerlik kaldırılıyordu.
  • Hava ve deniz kuvvetlerine sahip olması yasaklanıyordu.
  • Ödeme kabiliyetinin çok üstünde, çok ağır bir savaş tazminatı ödemeye mahkum ediliyordu.

Ağır barış şartları altındaki, onuru kırılan, savaşın çilesini çeken ve sefalet içinde düşen geniş toplum kesimlerinin hoşnutsuzluğu artıyor, iktidara karşı başkaldırı yayılıyordu. Ülkenin birçok yerinde ortaya çıkan ayaklanmalar giderek yayılıyordu. İktidardaki sosyal demokrat hükümet, antidemokratik ve yasa dışı yöntemlerle Parlamenter demokratik rejim kapitalist sistemin devamı için ihtiyaç duyduğunda kullandığı gizli, açık baskı ve şiddet yöntemlerini, bir kez daha kullanıyordu. Üstelik iktidardaki sosyal demokrat hükümet eliyle. 1919-1920 ayaklanmalarını kana boğuyor, eziyor ve Komünist Parti liderleri Liebknecht, Luxemburg ve kadroları yargısız infazlarla katlediliyordu.

Düzen karşıtı isyanı bastırılmasına rağmen ardı ardına kurulan hükümetlerin ömrü birkaç ay veya bir yılı aşmıyordu. Siyasi istikrarı bir türlü sağlayamayan, yurttaşlarının iş ve ekmek istemine yanıt veremeyen parlamenter sisteme karşı yeni bir düzen ve büyük Almanya vaat eden NSDAP (Naziler) 1933 seçimlerinde iktidara geliyordu.

İktidarı ele geçiren NSDAP lideri Hitler, savaş galibi müttefik ülkelerin zorunlu ekonomik, askerî ve siyasî kısıtlamalarından dolayı ezilmiş Weimar Cumhuriyeti’ni, Reich olarak yeniden yapılandırdı: 

  • “Motorizasyon Politikası” ile Alman otoyolları ve otomotiv sanayinde büyük atılımlar yaptı
  • Karayollarının inşası, nehir kanallarının kazılması, kentsel alt yapı çalışmaları ve konut inşaları, tarımsal alanın genişletilmesine dönük arazi temizleme ve drenaj gibi  yatırımlara yöneldi. Çimento, demir-çelik, makina-ekipman, elektrikli araçlar ve parçalar, lastik, tekstil ve petrol gibi bir çok sektörde de atılımlar yaptı.
  • Demir madenleri ve metalürji alanında özel sermayenin yerini alan devlete ait şirketler oluşturdu.
  • Alman ordusunun yeniden kurulup, geliştirilmesi, yeniden silahlandırılması sayesinde sanayi üretimini önemli ölçüde arttırdı.
  • İktidara gelmeden önce 8 milyona ulaşan işsiz sayısı hızla azaldı ve 1939’da işsiz kalmadı.
  • Almanya’ya yatırılan yabancı sermayenin (sermaye ve kar) çıkışını yasakladı. İhracatı arttırdı. İthalatı azaltacak şekilde Almanya’da ihtiyaç duyduğu doğal malzemelerin yerini alacak şekilde Bilim – teknoloji, bilim – sanayi uygulamasıyla sentetik ürün gelişimini önünü açtı. Aynı zamanda sanayide üretkenliği ve verimliği geliştirdi.

Naziler, yeniden yapılandırdıkları planlı ekonomi ile 1932 ve Haziran 1939 arasında sanayi üretimini 2,25 kat arttırdı. Herkese iş yaratarak işsizliği sonlandırdılar. Çalışma yaşamını, eğitim ve öğretimi nasyonal sosyalist ideolojiye uygun olarak yeniden örgütlediler. Almanyayı dünyanın ikinci büyük ekonomik gücü haline getirdiler.

Devleti ve toplumu yeniden yapılandırma sürecinde:

  • Devlet kurumlarını nasyonal sosyalist sistemin ön gördüğü şekilde düzenlediler.
  • Orduyu yeniden yapılandırıp, teknik vurucu kapasitesini, motorize gücünü geliştirdiler.
  • NSDP dışındaki tüm siyasi partileri kapattılar.
  • Sınıf uzlaşması temelinde sendikaları kapatıp, bunların yerine işçi ve işverenleri uzlaştıran, bir araya getiren korporatif Alman Emek Cephesini kurdular.
  • Ulusal sembolleri ve bayrağı değiştirdiler.
  • Devlet kurumlarını, her türlü toplumsal ve kültürel yapıyı, Nazi ideolojisine uygun bir şekilde yeniden yapılandırıp, bireyi ve toplumu nasyonal sosyalist sistemin bir parçası haline getirdiler.

 İtalya ve Almanya’da Faşist partiler iktidar olanaklarını kullanarak tüm devlet yapısını faşistleştirdiler. Devlet ve iktidar olanaklarını kullanarak, yukarıdan aşağıya doğru ekonomi, çalışma yaşamı, eğitim ve öğretim, iletişim ve kültürel üretim araçları dahil tüm toplumsal ve sosyal yapıları nasyonal sosyalist (faşist) ideolojiye uygun bir şekilde yeniden yapılandırdılar. Toplum; gençlik, kadınlar, işçiler, köylüler, esnaf vb faşist ideolojinin ve yaşam anlayışının bir parçası haline getirildi.

Kapitalist sistemi tekeller lehine bir başka düzlemde yeniden tanzim ettiler. Kısa bir zaman diliminde 15-20 yıl gibi bir süre içinde, İngiltere ve Fransa (bir önceki savaşın galipleri) ile yeniden savaşacak güce eriştiler.

Emperyal hedefleri doğrultusunda, Avrupa kıtasını ve sömürge topraklarını savaş alanına çevirdiler. On milyonlarca insan hayatını kaybetti, düşman olarak ilan ettikleri komünistler, Yahudiler, Çingeneler toplama kamplarına kapatıldılar, katledildiler. Ülkeler yakıldı, yıkıldı. En fazla yakılan yıkılan, üretken nüfusunu kaybeden de kendi ülkeleri oldu.

Nasyonal Sosyalist ideoloji temelinde kapitalist sistemin yeniden yapılandırılması, kapitalist sisteme pahalıya mal oldu. Korkulu rüyaları Komünizm, bu süreçten daha da büyüyerek ve Avrupa’da itibarını ve gücünü arttırarak çıktı. Avrupa’nın önemli bir bölümü (Balkanlar, Doğu Avrupa) kapitalist sistemin dışına düştü.

Çarlık Rejimin “Yeniden Yapılandırılması” ve SSCB

Savaşın Rusya’ya getirdiği yıkım ve yoksulluk Çarlık rejiminin yıkılmasına, Bolşeviklerin iktidarına yol açtı. Bu bir ülkenin ilk kez kapitalist sistemin dışına çıkmasıydı. Komünist kurucu öge Bolşevikler ele geçirdikleri iktidar olanaklarını kullanarak, kapitalist Rus devletini ve toplumunu sosyalist ideoloji doğrultusunda yeniden yapılandırmaya girişti.

Sosyalist-Komünist ideoloji doğrultusunda devletin ve toplumun yeniden yapılandırılması ayrıca ele alınması gereken önemli bir başlık. Yazı dizisinde konu yalnızca kapitalist devlet ve toplumun yeniden yapılandırılması ile sınırlı olduğundan, sosyalist yeniden yapılanmalara girmiyorum.

Ancak çok kısa da olsa bir gerçeğin altı çizilmelidir. Yeniden yapılanma sonrası SSCB, ekonomik, toplumsal ve kültürel alanda büyük gelişme sağladı. Avrupayı ele geçiren faşizmi yenilgiye uğratan ve ikinci dünya savaşını sonlandıran temel güç oldu. Büyük savaşın galiplerinden birisi olarak da savaş sonrası dönemin süper gücü haline geldi.

 

 

Devam edecek: Osmanlı’nın “Yeniden Yapılandırılması”, Kurucu İrade – Kuvveyi Milliye ve Türkiye Cumhuriyeti